Cánh cò mang theo

CÁNH CÒ MANG THEO

Dương Kinh Thành

NÓI LỐI

Trang thư này con viết giữa sân bay
Ngày cất bước lên đường đi du học
Kính gởi Má, vội vàng trang giấy mỏng
Chốn đó quê nghèo, lòng con vẫn mang theo.

ĐIỆU NÓI THƠ BẠC LIÊU

Hôm nay tiễn con đi, chỉ có đôi bạn thân…
1. …tình.
Nhìn nhau trao bao nỗi quê mình con ơi
2. Vinh quang chia sẻ vậy thôi
Má không (mà) có mặt phút giây lên đường
3. Lớn lên học giỏi nhà nghèo
Đôi vai (mà) Má gánh bánh bèo nuôi con
4. Câu hò điệu hát ví von (ơ ớờ)
Thân cò (mà) lặn lội một mình sớm khuya
5. Đôi chân nứt đất lội bùn
Để con ngày cất bước lên đường bay cao
6. Dẫu cho học ở xứ nào
Hạt cơm nghèo bao thửo vun bồi cho con…(tạm dứt)./.

VỌNG CỔ

Câu 1: Chiếc máy bay hôm nay rộng  cửa tương lai chờ đón bước chân con lên đường đi du học. Đêm hôm qua tạ từ Má vui mà Má khóc làm mi mắt con cũng no ướt lưng tròng…
Má con mình không nói chi mà đầy ngất trong lòng…
Đôi vai má chất đầy  nhiều miếng vá, mà chưa có một ngày ngơi nghĩ Má ơi-
Để từ đây nơi xứ người con vẫn nhớ dáng Má héo hon, nơi mình ở Má nuôi con hằng năm có một mùa nước nổi. Tháng 5 màu nước nâu đỏ lẫn bờ sông, mà Má gọi là mùa nước quây đã đến.

Câu 2: Tháng chín tháng mười nước dâng cao mùa lũ, câu cá tắm sông, thả lưới bơi xuồng…
Mùa tuổi thơ vui mà người lớn lại buồn…
Cái buồn trôi theo từng đám bông lục bình tản mạn, nay có dịp tụ về nỡ rộ tím màu bông- 
Con hỏi Má, Má bảo con cứ chơi, để Má hái bông lục bình về nấu canh chua ngon lắm. Ôi bông điên điển vàng không che được màu tím than, Má giấu nỗi cơ hàn để ngon bữa canh chua.

HÒ ĐỒNG THÁP

Ho…a…ơ…
Chống xuồng bông súng hái đầy khoang
Bông điên điển vàng trời nước, màu tím than lục bình
Canh chua Má nấu một mình
Dạy con bớt lửa…ờ..
Ho…a….ơ
Dạy con bớt lửa bông lục bình bỏ vô.

VỌNG CỔ 
Câu 5: Má ơi lát nữa đây ngồi trên máy bay con sẽ cố nhỉn về nơi mênh mông đồng tháp. Con sẽ thấy dáng Má  nón lá áo bà ba ngồi ở be xuồng…
Bát ngát trời mấy bông lục bình trãi tím che khuất u buồn…
Nơi tưổi thơ của con trôi qua hằng năm có một mùa nước  nổi, có nồi canh chua bông lục bình Má thường thổi nguội để cúng Ba-
Ngày ra đi ba bỏ dỡ bên chén cơm, tô canh chua có khứa cá chưa dẻ hết, bổng có tiếng trực thăng làm chao sóng. Má để nguyên qua ngày tết, chờ đợi Ba đi mà đi mãi không về.

Câu 6: Rồi bây giờ đến lượt con ra đi, bỏ lại má một mình bên mái chòi mùa nước lũ. Nhưng là để bù đắp cái không bù đắp nỗi lúc vắng Ba, mà Má đã một mình nuôi lớn khôn con.  Và vì nỗi đau đó Má bắt con gắng học để vươn lên, Công ơn đó hôm nay đã thành dôi cánh vượt-
Bàn chân lội bùn đôi thúng gánh thân thương, Má nâng cho con vững bước trên đường.
Thơ dài vội vàng con viết giữa sân bay
Có mùi canh chua bông lục bình nghe cháy dạ
Trên bước công danh gởi nỗi mửng cho Má
Ngày trở về, con bên Má, Má ơi./.

--------------------

Câu chuyện văn nghệ mùa Vu lan:

VỀ BÀI HÁT CÁNH CÒ MANG THEO

Đây là lần đầu tiên, với tư cách tác giả tôi xin được lên tiếng về bài  ca cổ “Cánh Cò Mang Theo”, từ lâu đã bị cắt xén, sửa đổi nội dung mà không có  ý kiến hay sự đồng tình của tác giả . Và cũng để nhân mùa Vu lan Báo Hiếu , cống hiến cho  quý đọc giả  một câu chuyện  với kết cục buồn nhưng lòng mẹ thì vẫn luôn còn hiện hữu.

NGUYÊN DO BÀI HÁT RA ĐỜI

Trước hết xin nói về  nội dung và động cơ  thúc đầy   để chỉ sau một đêm dài thức trắng bài hát “Cánh Cò mang Theo” được ra đời. Bài hát dựa trên một câu chuyện có thật mà tác giả đã trực tiếp chứng kiến tại sân bay Tân Sơn Nhứt một buổi chiều mưa ngâu tháng bày âm lịch:

Một nhóm bạn trẻ  đang túm tụm nhau nói những lời tạm biệt với một cậu  con trai bạn cùng học sắp lên máy bay, đặt cược cuộc đời vào một chuyến du học  có tài trợ. Họ vô tư đùa giởn , chúc mừng  nhau mà không hề biết ở một góc xa  kia, nép sau hàng cột  là bóng dáng một bà mẹ trẻ gầy gò, đôi tay chai sần còn lầm tấm  màu phèn  vàng nâu  đồng ruộng. Với chiếc nón lá rách  bên tay, bà bẻn lẻn như trốn tầm nhìn một ai đó. Bà đang “giữ thể diện” cho đứa con trai duy nhất sắp phải xa mình trong một quảng thời gian không hạng định.

Cậu con trai kia sau khi khuất dạng ở phòng cách ly, mọi người chạy lên phía trên để vẩy tay lần sau cuối , thì nơi góc cột kia bà mạ trẻ ấy quỵ xuống, run rẩy đôi tay bóp chặt chiếc nón lá sờn rách như bóp nát chính con tim bà vốn đã vắt sạch máu yêu thương cho con suốt hai mươi năm trời lẽ bóng nuôi con.

Một vài người dừng lại  đỡ bà dậy , người lấy dầu xức , kẻ hỏi han  sự thể. Thậm chí có người nhầm tưởng bà là người hành khất, không xin được gì lót dạ nên quỵ  xỉu, vội mua cho vài ổ bánh mì nhỏ, ép bà ăn. Bà khẻ cảm ơn  trong uất ngẹn mà bàn tay mân mê gở từng miếng vỏ bánh mì vốn rỗng ruột thời đó, như sợ rớt đi  những miếng  ngọc dát vàng trời cho khi đói dạ.

Trời tối rồi,  hỏi han nhà cửa thì được biết  bà có căn chòi ở miệt  Tam Nông Đồng Tháp, nơi  một mình bà nuôi nấng đức con trai, nhuộm đỏ màu phèn mênh mông sông nước Đồng tháp cả một quảng đời tuổi thơ của nó.

Vâng ! bà mẹ trẻ ấy chính là người sinh thành ra cậu  sinh viên mới vừa bước lên cánh cửa máy bay  ấy.(Cậu ta lấy lý do  không có tiền , xin bà đừng  lên Sàigòn , ra sân bay tiễn con đi).

Nhóm bạn của tôi không ngại ngần mời bà về nhà ở trọ đỡ, khi nào khỏe hẳn hảy về. Bà miễn cưỡng chấp nhận.

Khi về nhà trọ, được những người tốt bụng  ân cần  chăm sóc bà mẹ trẻ có phần tươi tỉnh hẳn và cũng  không còn  lo ngại như ban chiều tại sân bay. Và chỉ trong một đêm ngắn ngủi  ấy câu chuyện về một người mẹ tần tảo nuôi con  với kết cục là  người con được cất cành bay cao, bỏ lại  người mẹ mình ở một góc tối của sự hy sinh cùng tận, được  sáng tỏ.

Bài hát “Cánh Cò mang Theo” cũng ra đời ngay trong đêm ấy và cùng nhau  phân chia  lời và cùng nhau ca cho bà  mẹ  trẻ này nghe (do bà nói ở nhà  không có “la-dô” nếu sau này có phát  trên đài) như là một cách an ủi  cho bà với một kết thúc có hậu.

Kết cục tốt lành của bài hát là vậy nhưng kết cục sự thật ở đời thì hoàn tòan trái ngược hẳn. Nhưng đứng trên góc độ nhân quả thì âu đó cũng là chuỵện đuơng nhiên  giữa tạo tác thiện nghiệp  và tạo tác ác nghiệp.

Sau đó, một vài người trong nhóm bạn  chúng tôi ra trường và có nhiều dịp về công tác tại  Đồng Tháp ghé thăm bà. Những cuộc thăm  hởi này  không  được kéo dài được lâu khi chỉ một thời gian ngắn  sau đó,  do mòn mõi nhớ thương và chờ tin con, cộng vào lao lực  bào mòn sức khỏe, bà đã qua đời , mang theo nỗi buồn thương của nghiệp dĩ ấy đi vào cõi vô cùng!

Về phần người con, sau khi “bay cao” nơi xứ người, đã lao vào các cuộc truy hoan thác loạn, rồi kết tập với những băng nhóm  bất hão, nhiểu lần bị bắt và trong một chuyến “ăn hàng” anh ta đã bị thanh toán, bõ xác  trên đất lạ quê người. Những vị hàng xóm  đã không nỡ cung cáp thông tin ấy cho bà trẻ này một thời gian dài và khi bà biết được thì cũng chính kết cục  về người con ấy đã đưa bà ra đi vĩnh viễn! .

Đức Phật của chúng ta từng cảnh báo điều này rất rõ trong kinh Báo Hiếu Phụ Mẫu Ân Kinh rằng  Những người ấy đời nào nên thân…!

HÀNH TRÌNH CUA BÀI HÁT ‘CANH CÒ MANG THEO”

Bài hát có diễm phúc làm một cuộc hành trình dài  trong lòng khán thính giả mộ điệu cổ nhạc như bao bài ca cổ khác. Rất nhiều lý do, nhưng lý do trước nhất  vì là để dành tặng riêng cho bà mạ trẻ kia, muốn giữ sự trong sáng về ước mơ một đứa con trai rất hiều thảo với mình. Do đó  tôi mang bản thảo đến Đài Tiếng Nói Nhân Dân tp.HCM , trao tận tay cho NSUT Ngọc Mai với yêu cầu là chỉ nên dàn dựng cho giới không chuyên (lúc này nghệ sĩ Ngọc Mai phụ trách “chương trình  cải lương “khắp nơi ca hát”); và cũng theo yêu cầu bài hát  nên mời một em nam thể hiện người con và người nữ trong vai bà mẹ. Minh Nghĩa (lúc này lấy tên Trọng Nghĩa và đang là sinh viên trường Nghệ Thuật Sân Khấu II) được mời thu. Đặc biệt, nghệ sĩ-ca sĩ Bích Phượng hết lòng ủng hộ  và nhận  thể hiện người mẹ trong bài hát này. Với bàn tay biên tập và dàn dựng của nghệ sĩ Ngọc Mai, bài hát “Cánh Cò Mang Theo” đã thật sự được chắp thêm đôi cánh và bay xa theo làn sóng phát thanh  nhiều năm sau đó. Ngoài ra tôi không cung cấp cho bất cứ ai bài hát này để thu âm lại , dù trong giới chuyên nghiệp; ngay cả trong thời gian bài này được phát, có một doanh nghiệp cở bự đến đặt vấn đề  dùng bài hát  cho mục đích quảng bá cho chương trình tài trợ du học của họ nhưng phải đưa tên của chương trình ấy vào nội dung bài hát.

Đây là bản thu âm tôi ưng ý nhất. Không  bị chỉnh sửa  từ ngữ quá nhiều; nghệ sĩ thể hiện rất đúng theo những gì tác giả và biên tập yêu cầu. Thí dụ như  bài Nói Thơ Bạc Liêu vốn là bài hát “tủ” của ca sĩ Bích Phượng và điệu Hò Đồng Tháp  cô thể hiện rất đúng . Những từ ngữ nhỏ nhất cũng được chăm chút kỷ lưỡng như khứa cá chưa dẻ hết rất Nam Bộ.v…v…

Cho đến hôm nay,  non hai muơi năm bài hát “Cánh Cò Mang Theo” ra đời,  những chủ trương ấy vẫn  kiên định. Thế nhưng đáng buồn làm sao tôi lại nghe nhiều “Cánh Cò Mang Theo” được nhiều nghệ sị khác thể hiện làm tôi hết sức ngẩng ngơ, ngay cả trong  vài  cuống band karaoke cũng có nốt ! Nhưng đáng buồn hơn nữa là  với những bàn ca này, từ ngữ bị ngang nhiên cắt xén vô tội vạ, ngay cả cắt ngang nhiều đoạn quá dài và thêm vào đó những lời thơ không phải cũa tác giả sản sinh ra nó. Chúng ta có thể gõ vào Google với từ khóa Cánh Cò Mang theo sẽ có dịp so sánh những điếu trên. Vì vậy tôi rất thích bàn thu và dàn dựng của nghệ sĩ Ngọc Mai , dù âm thanh đài phát thanh chưa hay và dù Minh Nghĩa khi ấy hảy còn là sinh viên trường Nghệ Thuật Sân Khấu II, chưa ra trường và còn non kinh nghiệm.

Tác giả rất hoan hỷ và sẵn lòng  với bất cứ ai muốn sử dụng bài hát  này, kể cả trong  biểu diễn sân khấu với điều kiện không cắt xén hay sửa đổi  nội dung như một số trường hợp đã xảy ra mà không có ý kiến tác giả.

Vu Lan 2556 (2012) 

DƯƠNG KINH THÀNH

(Bài viết này được xuất bản ttrên vongco.vn theo yêu cầu từ phía tác giả)